ပိဋကတ္တုိက္
သဘာတရားကုိ ဆင္ျခင္ျခင္းငါးပါး
(၁) နီ၀ါရဏ (အပိတ္အပင္)တရားငါးပါး
- ကာမဂုဏ္အလုိရွိျခင္း။
- သူတစ္ပါးပ်က္စီးေစလုိျခင္း။
- ေလးလံထုိင္းမႈိင္းျခင္း။
- ပ်ံ႕လြင့္ျခင္းႏွင့္ ေနာင္တပူပန္ျခင္း။
- ယံုမွား ဒြိဟႏွစ္လံုးႏွစ္ခြျဖစ္ျခင္း။
(၂) ခႏၶာငါးပါး (သိမႈတစ္ခု၏ဖဲြ႕စည္းပံု)
- ေဖာက္ျပန္တတ္သည့္တရားအစု (အာယတနတုိ႔၏ထိေတြ႕ျခင္း)
- ခံစားျခင္း (ေဝဒနာ)
- မွတ္သိျခင္း။
- အားထုတ္မႈ။ (စဥ္းစားဆင္ျခင္မႈ)
- အထူးသိမႈ။
(၃) အာယတနတစ္ဆယ့္ႏွစ္ပါး (သိမႈျဖစ္ေစေသာအေၾကာင္းအရင္း)
- မ်က္စိ။
- အဆင္း။
- နား။
- အသံ။
- ႏွာေခါင္း။
- အနံ႕။
- လွ်ာ။
- အရသာ။
- ကိုယ္။
- အေတြ႕အထိ။
- စိတ္။
- သေဘာတရား(ေ၀ဒနာ)(အထူးသိမႈ)
(၄) ေဗာဇၥ်င္ခုႏွစ္ပါး (သစၥာတရားတုိ႔ကုိ သိေၾကာင္းအေၾကာင္းအရင္း)
- တရားႏွင့္ေနထုိင္ျခင္း။
- ျဖစ္ပ်က္ေၾကာင္းက်ိဳးမ်ားကုိသိေအာင္လုပ္ျခင္း။
- အားထုတ္မႈကုိျပဳျခင္း။
- ေက်နပ္ႏွစ္သိမ့္ျခင္း။
- ေအးၿငိမ္းခ်မ္းသာျခင္း။
- တည္ၿငိမ္ျခင္း။
- အစဲြအလန္းမရွိ သိျမင္ခံစားျခင္း။
(၅) သစၥာေလးပါး (သစၥာဆုိသည္မွာ အမွန္တရားျဖစ္သည္)
- ဆင္းရဲျခင္းအမွန္တရား။
- ဆင္းရဲျခင္းေၾကာင္း အမွန္တရား။
- ဆင္းရဲၿငိမ္းေၾကာင္း အမွန္တရား။
- ဆင္းရဲၿငိမ္းေၾကာင္းသုိ႔ ေရာက္ေစတတ္ေသာ အက်င့္အမွန္တရား (မဂၢင္ရွင္းပါးအက်င့္) ။ ။
စိတ္ကုိဆင္ျခင္ျခင္းတစ္ဆယ့္ေျခာက္ပါး
- ရာဂႏွင့္ တကြေသာစိတ္။
- ရာဂကင္းေသာစိတ္။
- ေဒါသႏွင့္တကြေသာစိတ္။
- ေဒါသကင္းေသာစိတ္။
- ေမာဟႏွင့္တကြေသာစိတ္။
- ေမာဟကင္းေသာစိတ္။
- ငိုက္မ်ဥ္းေသာစိတ္၊ ေလးလံေသာစိတ္။
- ပ်ံ႕လြင့္ေသာစိတ္။
- ကသုိဏ္းအာ႐ံုတစ္ခုခုတြင္ တည္ၿငိမ္ေနေသာ ပုဂၢိဳလ္တြင္ျဖစ္ေသာ ခ်မ္းသာေသာစိတ္။
- ကသုိဏ္းအာ႐ံုတစ္ခုခုတြင္ တည္ၿငိမ္ေနေသာ ပုဂၢိဳလ္တြင္ျဖစ္ေသာ ခ်မ္းသာေသာစိတ္မွ တစ္ပါး အျခားေသာ ကာမာ၀စရစိတ္။
- ျမင့္ျမတ္ေသာစိတ္။
- တည္ၾကည္ေသာစိတ္။
- မတည္ၾကည္ေသာစိတ္။
- ကုသုိလ္စိတ္။
- အကုသုိလ္စိတ္။
ေဝဒနာကုိ ဆင္ျခင္ျခင္းကုိးပါး
- သုခေ၀ဒနာ၊ ခ်မ္းသာေသာေ၀ဒနာ။
- ဒုကၡေ၀ဒနာ၊ ဆင္းရဲေသာေ၀ဒနာ။
- အဒုကၡမသုခေ၀ဒနာ၊ ဆင္းရဲျခင္းမဟုတ္၊ ခ်မ္းသာမဟုတ္ေသာ ေ၀ဒနာ။
- ကာမဂုဏ္ႏွင့္စပ္ေသာ ခ်မ္းသာေသာေ၀ဒနာ။
- ကာမဂုဏ္ႏွင့္မစပ္ေသာ ခ်မ္းသာေသာေ၀ဒနာ။
- ကာမဂုဏ္ႏွင့္စပ္ေသာ ဆင္းရဲေသာေ၀ဒနာ။
- ကာမဂုဏ္ႏွင့္မစပ္ေသာ ဆင္းရဲေသာေ၀ဒနာ။
- ကာမဂုဏ္ႏွင့္စပ္ေသာ မေကာင္း မဆုိးေသာေ၀ဒနာ။
- ကာမဂုဏ္ႏွင့္မစပ္ေသာ မေကာင္း မဆုိးေသာေ၀ဒနာ။
႐ုပ္အေပါင္းကုိ ႐ႈဆင္ျခင္းျခင္း တစ္ဆယ့္ေလးပါး
- ထြက္သက္ ၀င္သက္ကုိ ႐ႈဆင္ျခင္ျခင္း။
- အေနအထိုင္ပံုစံကုိ ႐ႈဆင္ျခင္ျခင္း။
- လႈပ္ရွားမႈကုိ စဥ္ဆက္မျပတ္ ဆင္ျခင္ျခင္း၊ ေကြး၊ ဆန္႔၊ မ၊ ခ်၊ လွဲမ်ားကုိ ႐ႈမွတ္ျခင္း။
- ဤခႏၶာကုိယ္ ဖဲြ႕စည္းပံုကုိ ႐ႈၿပီး စက္ဆုပ္ဖြယ္ဟု ႏွလံုးသြင္းျခင္း။
- ဤခႏၶကုိယ္ကုိ ဓာတ္ႀကီး(၄)ပါးအျဖစ္ ႏွလံုးသြင္းျခင္း။
- သူေသေကာင္(၉)မ်ိဳးႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ဆင္ျခင္ျခင္း။
o ေသၿပီး(၁)ရက္၊ (၂)ရက္၊ သူေသေကာင္ျဖစ္။
o ပုပ္ပြ၊ အရည္ထြက္။
o လင္းတစား
o ေသြးသားအေၾကာက်န္။
o အသားေတြကုန္၊ ေသြးႏွင့္အေၾကာက်န္။
o ေသြးခမ္းေျခာက္၊ အေၾကာက်န္၊ အရုိးစု၊ အရုိးျဖဴေဖြး။
o အ႐ုိးပံု။
o အမႈန္႔ျဖစ္။
၁။ မွန္စြာယူျခင္း
(က) အလုပ္ႏွင့္ အလုပ္၏အက်ိဳးေပးကုိ လက္ခံယံုၾကည္ရန္။
(ခ) မနာလုိ၊ မေက်နပ္မျဖစ္ရန္၊ မုဒိတာပြားရန္။
(ဂ) ၀န္တုိ၊ ကပ္ေစးနဲမလုပ္ရန္၊ ၀န္မတုိ၊ေစတနာထားရန္။
(ဃ) ဆုိဆံုးမခက္ျခင္းမလုပ္ရန္၊ ဆုိဆံုးမလြယ္ျခင္းလုပ္ရန္။
(င) အယူသည္းျခင္းမလုပ္ရန္၊ အယူမသည္း အမွန္ကုိလက္ခံရန္၊ ဒုကၡ သမုဒယ နိေရာဓ မဂၢ သစၥာ မ်ားကုိ သိျမင္ေအာင္ လုပ္ရန္။
၂။ မွန္စြာႀကံျခင္း
(က)သူပ်က္ရန္ႀကံ/ကုိယ္ပ်က္ရန္ႀကံ မလုပ္ရန္၊ သူေကာင္းရန္ႀကံ၊ ကုိယ္ေကာင္းရန္ႀကံရန္။
(ခ) ေဒါသထြက္ျခင္း မလုပ္ရန္၊ သနားျခင္းလုပ္ရန္။
(ဂ) ရန္ၿငိဳးဖဲြ႕ျခင္းမလုပ္ရန္ (ခြင့္လႊတ္)ေမတၱာထားျခင္းလုပ္ရန္။
(ဃ) သူေက်းဇူးကုိ ေခ်ဖ်က္ျခင္း မလုပ္ရန္၊ ကုိယ့္ေက်းဇူးကုိ ေခ်ဖ်က္ျခင္း လုပ္ရန္။
၃။ မွန္စြာေျပာျခင္း
(က) ဆဲဆုိမေျပာရန္၊ သာသာေလးေျပာ၊ ေကာင္းေကာင္းေျပာရန္။
(ခ) ကုန္းတုိက္မေျပာရန္၊ ခ်ီးမြမ္းေျပာရန္။
(ဂ) အႏွစ္မဲ့စကားမေျပာရန္၊ အႏွစ္ရွိစကားေျပာရန္။
(ဃ) လိမ္လည္မေျပာရန္၊ အမွန္ေျပာရန္။
(င) မိမိအျပစ္ကုိ ဖံုးကြယ္လွည့္ပတ္ မေျပာရန္၊ သူ႔အျပစ္ကုိ တတ္ႏိုင္သေရြ႕ ဖံုးကြယ္ေပးၿပီး ေျပာရန္။
၄။ မွန္စြာျပဳျခင္း
(က) ညွင္းဆဲျခင္း မျပဳရန္၊ ၾကင္နာျခင္း၊ ယုယျခင္းျပဳရန္။
(ခ) သတ္ျခင္းမျပဳရန္၊ ကယ္တင္ျခင္းျပဳရန္။
(ဂ) ေမထုန္မႈျပဳျခင္း(မူးယစ္သာယာျခင္း)မျပဳရန္၊ ခ်မ္းသာမႈျပဳျခင္း (မမူးမရစ္သာယာျခင္း)ျပဳရန္။
(ဃ) ဂုဏ္ႀကီးသူႏွင့္ ဖက္ၿပိဳင္ (အ႐ုိအေသမျပဳႏိုင္) ျခင္းမျပဳရန္၊ ဂုဏ္ႀကီးသူႏွင့္ မဖက္ၿပိဳင္ (အ႐ုိအေသျပဳ) ျခင္းျပဳရန္။
(င) သူတစ္ပါးကုိ အထင္ေသးျခင္း၊ ႏွိမ့္ခ်ျခင္းမျပဳရန္၊ သူတစ္ပါးကုိ ဂုဏ္ေဖာ္ေပးျခင္း ျပဳရန္။
(စ) မိတ္ေဆြတုႏွင့္ ေပါင္းျခင္းမျပဳရန္၊ မိတ္ေဆြစစ္ႏွင့္ ေပါင္းျခင္းျပဳရန္။
၅။ မွန္စြာအသက္ေမြးျခင္း
(က) ခုိးယူျခင္းမျပဳရန္၊ ေပးကမ္းျခင္းျပဳရန္။
(ခ) သူ႔ဥစၥာကုိ ရရန္ႀကံျခင္းမလုပ္ရန္၊ ကုိယ့္ဥစၥာကို ရရန္ႀကံရန္။
(ဂ) မွားစြာအလုပ္လုပ္ (စီးပြားရွာ)ျခင္း မလုပ္ရန္၊ အသက္ေမြး၀မ္းေၾကာင္း ပညာတစ္ခုခု၌ ကၽြမ္းက်င္ျခင္း ျပဳရန္။
(ဃ) အလုပ္တာ၀န္မေက်ျခင္းကုိ မလုပ္ရန္၊ အလုပ္တာ၀န္ေက်ျခင္းကုိ လုပ္ရန္။
၆။ မွန္စြာအားထုတ္ျခင္း
(က) အၾကားအျမင္နည္းေအာင္ အားမထုတ္ရန္၊ အၾကားအျမင္မ်ားေအာင္ အားထုတ္ရန္။
(ခ) ၀ိပႆာနာပညာမဲ့ (အက်ိဳးအေၾကာင္းမသိ) ေအာင္ အားမထုတ္ရန္၊ ၀ိပႆနာပညာရွိ (အက်ိဳးအေၾကာင္းသိ) ေအာင္ အားထုတ္ရန္။
(ဂ) ကုသုိလ္ျပဳ၍ရသည္ကုိ မျပဳေအာင္ အားမထုတ္ရန္၊ အကုသုိလ္ျပဳ၍ ရသည္ကုိ မျပဳေအာင္ အားထုတ္ရန္။
(ဃ) ဘ၀တာ၀န္မေက်ျခင္းကုိ မလုပ္ရန္၊ ဘ၀တာ၀န္ေက်ျခင္းကုိ လုပ္ရန္။
၇။ မွန္စြာ သတိရွိျခင္း
(က) ပ်င္းရိျခင္းမလုပ္ရန္၊ တက္တက္ၾကြၾကြေနရန္။
(ခ) စိတ္ပ်ံ႕လြင့္ သတိနည္းၿပီး ထုိင္းမႈိင္းျခင္း မလုပ္ရန္၊ စိတ္ကုိစုစည္း သတိႀကီးႀကီး လန္းဆန္းေအာင္ လုပ္ရန္။
(ဂ) သတိေမ့လြယ္ျခင္း မလုပ္ရန္၊ ႐ုပ္၊ စိတ္၊ ေ၀ဒနာ ၊သေဘာတရား ေလးမ်ိဳးကုိ သတိရွိေနေအာင္ လုပ္ရန္။
(ဃ) မွားစြာသိျခင္း (အသိမွားျခင္း) မလုပ္ရန္၊ အျဖစ္မွန္သိေအာင္ လုပ္ရန္။
(င) မွားစြာ စားျခင္းမလုပ္ရန္၊ မွန္စြာစားျခင္းျပဳရန္။
(စ) မွားစြာအိပ္ျခင္းမျပဳရန္၊ မွန္စြာအိပ္ျခင္း ျပဳရန္။
၈။ မွန္စြာစိတ္တည္ျခင္း
(က) ဟန္ေဆာင္ပလႊား(အလြန္အထင္ႀကီး) ျခင္းမျပဳရန္၊ အ႐ွိအတုိင္း ႐ုိး႐ုိးသားသား (ႏွိမ့္ခ်ပံုမွန္)ေနရန္။
(ခ) တင္းၾကပ္လြန္းျခင္း မလုပ္ရန္၊ တင္းသင့္သည္ကုိသာ တင္းျခင္းလုပ္ရန္။
(ဂ) ေလ်ာ့လြန္းျခင္း မလုပ္ရန္၊ ေလ်ာ့သင့္သည္ကုိသာ ေလ်ာ့ျခင္းလုပ္ရန္။
(ဃ) ႀကံစည္ျခင္း၊ သံုးသပ္ ဆင္ျခင္ျခင္းမရွိ မျပဳရန္၊ ႀကံစည္ျခင္း၊ သံုးသပ္ဆင္ျခင္ျခင္း ရွိေအာင္ ျပဳရန္။