ပထမျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္ကုိ တည္ေထာင္ခဲ့ေတာ္မူေသာ အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ စြယ္ေတာ္ေစတီ (၄)ဆူကုိ သစၥာအဓိဌာန္ျပဳကာ တည္ထားခဲ့သည္။ ထုိစြယ္ေတာ္ျမတ္ ေလးဆူမွာ-
(၁)
ေရႊစည္းခံုေစတီေတာ္(၂)
တန္႔ၾကည္ေတာင္ေစတီေတာ္(၃)
တုရင္ေတာင္ေစတီေတာ္(၄)
ေလာကနႏၵာေစတီေတာ္ တုိ႔ျဖစ္သည္။
အေနာ္ရထာမင္းႀကီး၏ သစၥာအဓိဌာန္ကား " ငါတည္ထား ကုိးကြယ္ေတာ္မူအပ္ေသာ စြယ္ေတာ္ျမတ္ ေလးဆူကုိ အၾကင္သူသည္ ေနာက္ေန႔ မကူးေန႔ခ်င္း ဖူး၏။ လွဴသည့္ကုသုိလ္ မပုိတူ၏။ ေတာင္းဆုိစကား၊ မမွားတူ၏။ သီလငါးခ်က္ မပ်က္လံု၏။ ထုိသည့္သူအား မၾကာခ်က္ခ်င္း၊ လက္ငင္းေကာင္းက်ိဳး၊ ထူးေစသတည္း " ဟူ၍ ျဖစ္ပါသည္။ ေဖာ္ျပပါ အေနာ္ရထာမင္းႀကီး၏ သစၥာအဓိဌာန္ျပဳခဲ့သည့္ ဆုိ႐ုိးစကားအတုိင္း ယခုအခါ ပုဂံဘုရားဖူး ခရီးသည္တုိ႔သည္ ပုဂံတစ္၀ုိက္ရွိ စြယ္ေတာ္ေစတီ (၄)ဆူကုိ ႀကိဳးစား၍ ေန႔ခ်င္းဖူးေမွ်ာ္ေလ့ရွိၾကပါသည္။
ေရႊစည္းခံုေစတီေတာ္အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ နန္းစံသက္ ၁၄ ႏွစ္ေျမာက္၊ သကၠရာဇ္ ၃၉၃ ခုႏွစ္တြင္ သီဟုိဠ္ကၽြန္းသုိ႔ တမန္ေစလႊတ္၍ စြယ္ေတာ္ပြားတစ္ဆူကုိ ပင့္ေဆာင္ေစသည္။ သီဟုိဠ္ဘုရင္ ဓာတုေသန မင္းႀကီးသည္ ျမတ္စြာဘုရားရွင္၏ စြယ္ေတာ္ပြားတစ္ဆူ ကုိေပးအပ္ခဲ့ရာ အေနာ္ရထာဘုရင္ ႀကီးမွာ မ်ားစြာ ႏွစ္ေထာင္းအားရ ရွိေတာ္မူေလသည္။ အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ ရွင္အရဟံ၏ ႀသ၀ါဒကုိ ခံယူ၍ ပုဂံေနျပည္ေတာ္၌၏ အေရွ႕ေျမာက္ အရပ္တြင္ ထုိဗုဒၶစြယ္ေတာ္ပြားကုိ ဌာပနာ၍ ေရႊစည္းခံု ေစတီေတာ္ကုိ တည္ေတာ္မူသည္။ ေစတီေတာ္မၿပီးမီ အေနာ္ရထာမင္းႀကီး နတ္ရြာစံေသာေၾကာင့္ သကၠရာဇ္ ၄၄၆ ခုႏွစ္တြင္ နန္းတက္ေသာ သားေတာ္ က်န္စစ္သားမင္းႀကီးက ဆက္လက္၍ တည္ေတာ္မူခဲ့ရာ သကၠရာဇ္ ၄၅၂ ခုႏွစ္ ကဆုန္လျပည့္ေန႔တြင္ ေရႊထီးေတာ္ တင္လွဴႏုိင္ခဲ့သည္။
တန္႔ၾကည္ေတာင္ေစတီေတာ္ပုဂံၿမိဳ႕ တစ္ဘက္ကမ္း တန္႔ၾကည္ေတာင္ထိပ္ ေပၚတြင္ တည္ရွိသည္။ ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရား သက္ေတာ္(၇၀) ၀ါေတာ္(၃၅)၀ါတြင္ ေဒသစာရီ ၾကြခ်ီေတာ္မူ ခဲ့ေသာ ေတာင္ထူး ေတာင္ျမတ္ျဖစ္သည္။ ျမတ္စြာဘုရား ေဒသစာရီၾကြခ်ီ ေတာ္မူစဥ္ ရပ္တန္႔၍ ၾကည့္႐ႈေတာ္မူရာ ေတာင္ထိပ္ျဖစ္ေသာ ေၾကာင့္ တန္႔ၾကည္ေတာ္ ဟု အမည္တြင္ခဲ့သည္။ အေသာကမင္း တရားႀကီးက ေစတီေပါင္း ရွစ္ေသာင္း ေလးေထာင္ တည္ခဲ့ရာတြင္ တန္႔ၾကည္ေတာ္ထိပ္၌ ေစတီေတာ္ တစ္ဆူတည္ခဲ့သည္ဟု အဆုိရွိသည္။ ပုဂံျပည့္ရွင္ အေနာ္ရထာ မင္းႀကီးသည္လည္း ရွင္အရဟံ မေထရ္ျမတ္၏ တုိက္တြန္း ႏုိးေဆာ္ခ်က္အရ သီဟုိဠ္မင္းထံမွ ရရွိေသာ စြယ္ေတာ္ပြားတစ္ဆူကုိ သကၠရာဇ္ ၃၉၆ ခုႏွစ္တြင္ ထုိေစတီေတာ္ႀကီး၌ပင္ ထည့္သြင္းဌာပနာ၍ ျပဳျပင္တည္ထား ေတာ္မူသည္။ သကၠရာဇ္ ၃၉၇ ခုႏွစ္ တန္ေဆာင္မုန္း လျပည့္ေန႔တြင္ ေရႊထီးေတာ္ အသစ္ တင္လွဴ ပူေဇာ္ခဲ့ပါသည္။
ေလာကနႏၵာေစတီေတာ္သီရိပစၥယာၿမိဳ႕၏ အေနာက္ဘက္ ဧရာ၀တီ ျမစ္ကမ္းနဖူးတြင္ တည္ရွိသည္။ ေလာကနႏၵာ ေစတီေတာ္မွာ အေနာ္ရထာမင္းႀကီး၏ ေကာင္းမႈေတာ္မ်ားတြင္ အထူးျခားဆံုး ေစတီေတာ္ ျဖစ္ပါသည္။ သီဟုိဠ္ကၽြန္း မွ ပင့္ေဆာင္လာေသာ စြယ္ေတာ္မ်ား တင္ေဆာင္သည့္ သေဘၤာဆုိက္ကပ္ရာ ဤေနရာတြင္ စြယ္ေတာ္တစ္ဆူကုိ ဌာပနာၿပီး အေနာ္ရထာမင္းႀကီးက သကၠရာဇ္ ၃၉၄ ခုႏွစ္တြင္ တည္ထား ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ထုိ ေလာကနႏၵာေစတီေတာ္ႀကီး၏ အာ႐ံုခံ တန္ေဆာင္း အေနာက္ဘက္တြင္ သမုိင္းအတြက္ အေရးပါေသာ ေက်ာက္စာႏွစ္ခ်ပ္ ရွိသည္။ တစ္ခ်ပ္မွာ သကၠရာဇ္ ၅၆၉ ခုႏွစ္တြင္ ေရးထုိး၍ ေနာက္တစ္ခ်ပ္မွာ သကၠရာဇ္ ၅၉၂ ခုႏွစ္ တြင္ ေရးထုိးခဲ့ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရသည္။
တုရင္ေတာင္ေစတီေတာ္ပုဂံၿမိဳ႕၏ အေရွ႕ေတာင္ဘက္ ေျခာက္မုိင္ခန္႔အကြာ တုရင္ေတာင္ေပၚတြင္ တည္ရွိသည္။ ပုဂံၿမိဳ႕နယ္နိမိတ္ အ၀င္ကတည္းက ထင္ရွားစြာ ျမင္ေတြ႕ရပါသည္။ သီဟုိဠ္ကၽြန္းမွ ပင့္ေဆာင္လာေသာ စြယ္ေတာ္ပြားတစ္ဆူကုိ သကၠရာဇ္ ၃၉၃ ခုႏွစ္တြင္ အေနာ္ရထာမင္းက တည္ထားခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ တုရင္ေတာင္ ေစတီေတာ္ကုိ ဖူးေျမာ္ရန္ လမ္းႏွစ္သြယ္ရွိရာ ပထမလမ္းမွာ ေတာင္ပရြာဇရပ္မွ ယာခင္းမ်ားကုိ ျဖတ္၍ ေတာင္ေပၚ ေက်ာင္းကုိပတ္ၿပီး တက္သြားေသာ လမ္းျဖစ္သည္။ ဒုတိယလမ္းမွာ ေတာင္ပရြာဇရပ္မွ အလြန္လမ္းညႊန္ ဆုိင္းဘုတ္အတုိင္း လုိက္သြားရေသာ ကားလမ္းအတုိင္း ေမာင္း၍ သြားေရာက္ ဖူးေျမာ္ႏုိင္ပါသည္။
